 |
|||||||||||||
|
|
|||||||||||||
|
ดู TV
ฟังวิทยุ อ่าน นสพ. การ
Set
เพื่อพิมพ์ไทยโทรกลับไทย
IRADIUMโทรกลับไทย
Telerabaisที่ตั้งและแผนที่
Aixการเดินทางและตารางรถ ตารางรถประจำทางใน
AIXตารางรถไป
Marseille
และ
Plan de campagneตารางรถPays
d'Aix ไป Planสภาพอากาศประจำวัน 
ที่
Aix-en-Provence
การติดต่อที่จำเป็น ลิงค์เพื่อนบ้าน |
|
||||||||||||
*ด้วยความตั้งใจที่จะเพิ่มที่ทางสำหรับการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นระหว่างกัน
โดยเริ่มจากมุมมองทางเศรษฐศาสตร์ ในขณะเดียวกัน
ผู้เขียนเองไม่ต้องการให้พื้นที่ส่วนนี้มีเนื้อหาและบรรยากาศที่รุนแรงมากนัก
ถึงแม้จะมีความเป็นวิชาการอยู่บ้าง จึงขอใช้คำว่า "สนทนา"
เพื่อสื่อความหมายถึงการบอกเล่า รับฟังและแลกเปลี่ยนในตัวเอง และแน่นอน
ประเด็นที่จะถูกหยิบยกขึ้นมานั้น จะเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับเศรษฐกิจ
หรือเรื่องที่กระทบกับปากท้องโดยตรง
1 เกิดมาจน...
ปัญหาความยากจนเป็นปัญหาใหญ่ระดับชาติ และอาจจะกล่าวว่าเป็นปัญหาระดับโลกก็ว่าได้ นักวิชาการที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง นักเศรษฐศาสตร์ ศึกษาปรากฏการณ์นี้เป็นเวลาไม่น้อยกว่ากึ่งศตวรรษ แต่ความยากจนก็ยังคงปรากฎให้เห็นอยู่โดยทั่วไป
ในบ้านเรา ตั้งแต่เริ่มต้นการพัฒนา(โดยใช้แนวคิดจากตะวันตก) และมีการขีดเส้นแบ่งความยากจน[1] คนกลุ่มใหญ่กลุ่มหนึ่งถูกตีตราอย่างเป็นทางการทันทีว่าเป็นคนจน เนื่องจากมีระดับความเป็นอยู่ต่ำกว่าระดับพอยังชีพ ทั้งที่ก่อนหน้านั้นไม่นาน คนกลุ่มเดียวกันนี้ เชื่อมาโดยตลอดว่าตนเป็นผู้มั่งคั่ง เนื่องจากมีทุนทางธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ และบรรพบุรุษของตนดำรงชีวิตอย่างผาสุกในวิถีเดียวกันนี้
ยิ่งพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม สิ่งที่เกิดขึ้นตามมาคือ ความแตกต่างที่ขยายตัวกว้างขึ้นระหว่าง คนเมืองซึ่งส่วนใหญ่เป็นกลุ่มที่อยู่เหนือเส้นความยากจน กับคนชนบทที่บางส่วนอยู่คาบเส้นและที่เหลืออยู่ต่ำลงไป ปัญหาความยากจนที่แท้จริงจึงเริ่มก่อตัวขึ้นอย่างชัดเจน หลังจากที่คุณค่าแบบเดิมถูกปฏิเสธโดยรัฐ (และเจ้าหน้าที่ของรัฐ) จนเกิดกระบวนการปลดเปลื้องทุนธรรมชาติ และซ้ำเติมอีกระลอกจากผลพวงของนโยบายหลายๆ ด้าน เช่น การกระจุกตัวของความเจริญและโอกาส โดยเฉพาะโอกาสทางการศึกษา ซึ่งแสดงบทบาทอย่างชัดเจนในสองถึงสามทศวรรษที่ผ่านมาว่าเป็นเครื่องขยับฐานะทางสังคมของคนที่ถูกเรียกว่าชนชั้นล่าง รวมทั้งการกระจายรายได้ที่ล้มเหลว เป็นต้น
ตลอดเส้นทางการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของไทย เราจึงปลูกฝังทัศนคติที่ผิดกับคนเหล่านี้ (โดยไม่รู้ตัว) ว่า เขาไม่สามารถหลุดพ้นจากวงจรชีวิตที่เป็นอยู่นี้ได้ ลูกหลานของคนกลุ่มนี้ไม่น้อย จึงรู้สึกว่าตนมี "ยีนจน" ติดตัวมาแต่กำเนิด ซ้ำร้ายกว่านั้น มีจำนวนไม่น้อยที่เชื่อว่าความจนนั้นเป็นเรื่องกฎแห่งกรรม แก้ไขอะไรไม่ได้ในปัจจุบัน (ทางเดียวเท่านั้นที่ทำได้ คือสร้างกรรมดี เพื่อการหลุดพ้นในชาติหน้า)
อย่างไรก็ตาม
การศึกษามีส่วนอย่างมากในการแก้ไขอคติดังกล่าว
ในขณะที่ความเจริญขยายตัวครอบคลุมพื้นที่ชนบทเดิม
(เกิดจากการพัฒนาที่แต่เดิมหลั่งไหลไปยังเมืองใหญ่ เมื่ออิ่มตัว จึงเกิดการท่วมล้นไปสู่เมืองปริมณฑล
- spill-over effect –
การท่วมล้นทางความเจริญนี้เกิดขึ้นช้าและไร้ทิศทาง
ไม่อาจนับได้ว่าเป็นวิธีที่เหมาะสมในการพัฒนา) เกิดผลที่สำคัญตามมาสองประการคือ
ประการแรก
ความรู้ใหม่ (ของตะวันออก แต่เก่ามาจากตะวันตก)
กลับสอดรับอย่างดีกับการพัฒนาที่รัฐได้วางรากฐานไว้
และดูเหมือนจะช่วยปรับสร้างให้คนพร้อมรับกับระบบและผลจากการพัฒนา
โดยไม่เกิดการตั้งคำถามหรือการท้าทายระบบที่เป็นอยู่
ความรู้ใหม่นี้ไม่ได้แก้ไขอคติที่ได้กล่าวมาข้างต้นแต่อย่างไร
ประการที่สอง
ในขณะที่ความรู้ตะวันตกเป็นสิ่งใหม่ในสังคมชนบท
ต้องไม่ลืมว่าความรู้เดียวกันนี้
ได้เดินทางมาถึงชุมชนเมืองก่อนและส่วนหนึ่งถูกนำไปเผยแผ่โดยชนชั้นปัญญาชนเอง
(ความน่าสนใจอยู่ที่ว่า นักวิชาการแต่ละท่าน
สามารถสังเคราะห์ความรู้นั้นและปรับให้เข้ากับสังคมไทยมากน้อยแตกต่างกัน)
ส่วนที่ผ่านการสังเคราะห์อย่างดีต่างหากที่ก่อให้เกิดกระบวนการคิดใหม่
และนำมาซึ่งการเผชิญหน้าทางความคิด
(แสดงออกทางการเผชิญหน้าระหว่างเจ้าหน้าที่ของรัฐและประชาชน) ในบางกรณี
ก่อตัวจนเกิดเป็นการปะทะอย่างที่เราเห็นตามข่าวอยู่บ่อยครั้ง การท้าทายนี้
บ้างก็ได้รับโอกาสให้ฝักตัว พัฒนา
และได้รับการยอมรับให้เป็นทางเลือกหนึ่งขององค์ความรู้ บ้างก็ถูกลบล้างไปโดยตรรกตะวันตกที่ดูเป็นกลาง
แต่ล้วนเกิดขึ้นเพื่อสร้างความชอบธรรมให้กับระบบ
2 พูดจาประสาจน ...
เมื่อกล่าวถึงความยากจนที่เป็นรูปธรรมมากขึ้น ในบ้านเรา มีคำพูดติดปากที่เกี่ยวข้องกับความจน-ความรวยมากมาย ตัวอย่างง่ายๆ ที่เราคงได้ยินได้ฟังบ่อยครั้ง เช่น บ้านนั้นรวย เขาเป็นเศรษฐี/ บ้านนี้จน ไม่มีอันจะกิน ประโยคธรรมดานี้มีนัยทางเศรษฐศาสตร์แฝงอยู่และอาจนำไปสู่คำถามน่าขบคิดติดตามมา คำถามตรงไปตรงมาที่เกิดขึ้น แต่น่าสนใจไม่น้อย คือ เราวัดหรือตีค่าความรวย ความจนจากอะไร
เมื่อศึกษางานทางเศรษฐศาสตร์ ที่เกี่ยวกับการวัดความมั่งคั่ง จะพบว่า มีแนวทางหลักสองแนวทางคือ หนึ่ง การใช้ทรัพย์สิน (หรือความมั่งคั่ง) และสอง การใช้กระแสหมุนเวียนของเงิน/ กระแสเงินสด (หรือรายได้) เป็นเกณฑ์
การวัดฐานะจากกระแสเงินสดหรือรายได้ น่าจะเป็นวิธีที่เราคุ้นเคยและใช้กันเป็นปกติวิสัย เพราะสามารถมองเห็นได้ชัดเจนและตัดสินได้ง่าย ตัวอย่างคือ เรามักจะเปรียบเทียบเงินเดือนในระบบราชการกับเงินเดือนของเอกชน ของบุคลากรที่มีพื้นความรู้ไม่ต่างกัน
โดยหลักการแล้ว การเปรียบเทียบโดยใช้รายได้เป็นฐานนี้ เหมาะสมกับกลุ่มที่มีฐานรายได้ไม่สูงนัก พูดง่ายๆว่า เหมาะสำหรับพวกคนชั้นกลาง (ค่อนมาทางจน) อย่างเราๆ สำหรับกลุ่มที่มีรายได้สูงหรือในบรรดาเศรษฐีด้วยกันเอง การเปรียบเทียบความร่ำรวยจากทรัพย์สิน (หรือจะใช้คำว่าสินทรัพย์ ก็ไม่ต่างกัน) น่าจะทำให้เห็นภาพที่สอดคล้องกับความเป็นจริงมากกว่า เนื่องจาก บุคคลเหล่านี้มีรูปแบบการเก็บรักษาความมั่งคั่งของตนที่ซับซ้อน เช่น มีการลงทุนในสินทรัพย์ต่างๆ ไม่ว่าจะเพื่อกระจายความเสี่ยง เก็งกำไร หรือเพื่อความพึงพอใจส่วนตัว ก็แล้วแต่ (บางคนอาจโอนหุ้น ซุกหุ้นบ้าง บกพร่องโดยสุจริต ไม่ว่ากัน) นอกจากนี้ การใช้รายได้เป็นเกณฑ์ในการศึกษาหรือเปรียบเทียบ อาจจะทำให้ได้ผลที่ไม่สะท้อนความเป็นจริง อย่างที่ได้กล่าวแล้วว่าบุคคลกลุ่มนี้มีการลงทุนสูง เนื่องจากในการลงทุน ย่อมมีความเสี่ยงเกิดขึ้น ดังนั้น ผลที่ได้จึงอาจจะเกิดการเบี่ยงเบน (ในปีที่สนใจ บุคคลหรือองค์ธุรกิจนั้น อาจโชคร้าย ขาดทุนไปบ้างไม่กี่สิบหรือร้อยล้าน)
ถ้าเราได้ติดตามข่าวกันอยู่บ้าง อาจจะเคยได้ยินว่าบริษัทเอกชนยักษ์ใหญ่หรือบริษัทข้ามชาติ หลายต่อหลายแห่ง มีผลประกอบการเป็นลบในบางช่วง หรือบริษัทของเศรษฐีบางท่านอาจเกิดขาดทุนมหาศาลในบางปี เราก็มักจะตั้งคำถามขึ้นในใจต่อมาว่า ทำไมองค์กรธุรกิจเหล่านี้ยังคงประกอบธุรกิจอยู่ได้ เหมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น ข้อเท็จจริงคือ เรากำลังสนใจกับความเสียหายที่เกิดขึ้นในจุดใดจุดหนึ่ง หรือในขอบเขตของเวลาที่สั้นเกินไป
อีกตัวอย่างหนึ่งของคำพูดติดหูในสังคมไทย (มีปริบททางเศรษฐกิจและสังคมที่กว้างขึ้น) ได้แก่ "สมัยนี้ ลำบากกว่าสมัยก่อน หาเงินยากขึ้น "
เราลองมาคิดเล่นๆ กับข้อความข้างต้น จะพบว่า สามารถตีความไปได้มากมายเช่น ที่ว่าหาเงินยากขึ้นนั้น หมายความว่า คนในปัจจุบัน ต้องทำงานมากขึ้นเพื่อให้ได้รายได้จำนวนเท่าเดิม?(เกี่ยวข้องกับเรื่องเงินเฟ้อ) หรือรายได้มากขึ้นก็จริง แต่กลับบริโภคได้น้อยลง?(อาจเป็นเรื่องเงินเฟ้อหรือผลกระทบจากการเก็บภาษี) หรือในเชิงสัญลักษณ์ เงิน อาจถูกใช้เป็นตัวแทนของงานหรือการทำงาน ดังนั้น การหาเงินยากขึ้น อาจหมายถึง หางานยาก ซึ่งอาจเกิดจากตำแหน่งงานมีไม่เพียงพอ? (รัฐต้องเข้ามามีบทบาทในการสร้างงาน) หรือตลาดแรงงานมีการแข่งขันสูง? (เป็นบวก แต่คราวนี้พาดพิงไปถึงเรื่องการศึกษา) และสุดท้าย (แต่ยังไม่ท้ายสุด) อาจสะท้อนถึงธรรมชาติของตลาดโดยรวมที่เปลี่ยนไปอย่างแท้จริง
ตัวอย่างนี้ มีนัยที่น่าสนใจเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นทางฐานะ ซึ่งจะขออนุญาตกล่าวถึงในตอนต่อไป...
(กลับไปข้างบน) /(กลับไปหน้าแรก) / (กลับไปสารบัญบทความ)
สงวนลิขสิทธิ์ © 2003
งานเขียนแต่ละชิ้นเป็นลิขสิทธิ์ของผู้เขียนแต่ละท่าน
[1] เส้นนามธรรม ที่แสดงถึงระดับความเป็นอยู่ขั้นพื้นฐาน ที่มนุษย์จะสามารถยังชีพได้ – โดยหลักการ จะวัดฐานะของคนจากรายได้ที่เป็นตัวเงินและทรัพย์สินที่เปลี่ยนรูปเป็นเงินได้ – ความถูกต้องเหมาะสม ไม่ใช่ประเด็นในที่นี้