การเปลี่ยนหลักสูตรปริญญาโทของมหาวิทยาลัยในประเทศฝรั่งเศส(ปรับปรุงแก้ไขข้อมูล)
โดย จิรวัฒน์ จงสงวนดี

(ขอขอบคุณ คุณ café au lait (เมืองลีน)ที่ทักท้วงข้อมูลที่คลาดเคลื่อนและให้ข้อมูลระบบใหม่ของเมือง Lille)

จากที่คุณ “หญ้าแห้วหมวยเมือง Aix” ได้เกริ่นนำและจะเขียนต่อในการปฏิรูปการศึกษาของประเทศไทย ทำให้นึกขึ้นมาได้ว่า ประเทศฝรั่งเศสก็กำลังจะมีการปฏิรูประบบการศึกษาจากที่เคยปรับระบบ Doctorat เมื่อไม่นานมานี้แล้วครั้งหนึ่ง โดยครั้งนั้นยกเลิก Diplôme Doctorat ของนักเรียนต่างชาติ หรือ Diplôme Doctorat ของมหาวิทยาลัย ให้เหลือเพียง Diplôme Doctorat ซึ่งรับรองโดยรัฐเท่านั้น  ช่วงนั้นเป็นเหตุให้ผู้สำเร็จการศึกษาหลายท่านต้องใส่วงเล็บต่อวุฒิการศึกษาว่าเป็น  Diplôme Doctorat ของมหาวิทยาลัย หรือว่าเป็น Doctorat ของ Etat กันแน่ เนื่องจาก หลายท่านมีความเชื่อว่า   Diplôme Doctorat ของรัฐมีมาตรฐานในระดับที่ดีกว่า Diplôme Doctorat ของมหาวิทยาลัย

 ในการปฏิรูประบบการศึกษาของฝรั่งเศสในครั้งนี้เป็นผลอันหนึ่งมาจากการรวมยุโรป กล่าวคือ เพื่อให้มีการแลกเปลี่ยนความรู้วัฒนธรรมและการค้า ประเทศสมาชิกยุโรปจึงเห็นควรปรับเปลี่ยนระบบการศึกษาให้เป็นระบบเดียวกัน ( uniformisation européenne de l’enseignement) เพื่อที่นักเรียนของประเทศสมาชิกยุโรปจะได้สามารถศึกษาแลกเปลี่ยนได้ง่ายยิ่งขึ้น โดยปรับปรุงการเรียนการสอนจากเดิมเป็น “LMD (Licence-Master-Doctorat)” หรือ เป็นระบบ 3-5-8 โดยเป็นการปรับเพื่อใช้ระบบเดียวกันในยุโรป
 

ตั้งแต่กลางเดือนพฤศจิกายน 2546 ที่ผ่านมานี้เริ่มมีข่าวการประท้วงกันของนักเรียนที่ไม่เห็นด้วยกับการปรับระบบการศึกษาของประเทศฝรั่งเศสใหม่ให้เข้ากับประเทศอื่น  ๆ จนถึงปัจจุบัน(21 พฤศจิกายน 2546) ยอดนักเรียนผู้ประท้วงมากกว่า 10,000 คน จากเมืองต่าง ๆ ทั่วประเทศฝรั่งเศส  

จากข้างต้นจะเห็นได้ว่า คนฝรั่งเศสเองก็ยังไม่พร้อมกับการปรับเปลี่ยนในครั้งนี้เท่าไหร่   เมื่อสอบถามข้อมูลจากมหาวิทยาลัยต่าง ๆ (ยกเว้นมหาวิทยาลัยที่มีโครงการนำร่องไปแล้วเช่นที่ ลีนน์) ก็มักจะได้รับคำตอบไปในทางเดียวกันว่า กำลังรอการพิจารณาจากทางมหาวิทยาลัยอยู่ว่าจะเป็นอย่างไร ซึ่งกรณีเช่นนี้จะส่งผลกระทบโดยตรงต่อนักเรียนต่างประเทศที่จะเดินทางมาศึกษาต่อที่ประเทศฝรั่งเศส เนื่องจาก ยังไม่ทราบชัดเจนว่ามหาวิทยาลัยจะปรับเทียบ(équivalence)ให้วุฒิปริญญาตรีของเราอยู่ในระดับไหนของการศึกษาในประเทศฝรั่งเศส เพราะ ที่ผ่านมาการปรับวุฒินั้นค่อนข้างมีปัญหากับนักเรียนไทยของเรา เพราะ นักเรียนหลายคนที่จบปริญญาตรีมาแล้วแต่ทางมหาวิทยาลัยฝรั่งเศสปรับวุฒิให้แค่อนุปริญญาซึ่งทำให้ต้องไปเรียนต่อในระดับปริญญาตรีของฝรั่งเศสต่อ

ดังนั้นเพื่อเป็นการเตรียมตัวในเบื้องต้นเราลองมาทำความรู้จักกับระบบการศึกษาของฝรั่งเศสในปัจจุบัน(1.) เปรียบเทียบกับระบบการศึกษา LMDที่จะใช้(2.)

1. ระบบปัจจุบัน...

ตามระบบปัจจุบันเมื่อนักเรียนสอบได้ประกาศนียบัตรระดับ Bac (Baccalauréat เทียบได้กับมัธยมตอนปลายตามระบบการศึกษาของไทย โดย Bac จะมีหลายสาขา) แล้วในระดับมหาวิทยาลัยก็ต้องเรียนต่อ

ปริญญาตรี-โท

            ระดับ Diplôme du premier cycle
            -DEUG(diplôme d’études universitaires générales) (Bac+2) หรือระดับที่ฝรั่งเศสเรียกว่าเป็นระดับการเตรียมพื้นความรู้ (certificat préparatoire) ใช้เวลาศึกษาตามหลักสูตร 2 ปี แม้ว่าในทางสายวิชาชีพอาจเรียกชื่อต่างออกไปแต่ก็จะถือว่าอยู่ในระดับ DEUG หรือ Bac+2  หลังจากนั้นก็จะต่อ

ระดับ Diplôme du deuxième cycle
            -Licence (Bac +3) โดยหลักสูตรเรียนในระดับ 1 ปี (สำนักงาน กพ. ปรับวุฒิให้เป็นระดับปริญญาตรี) ก่อนที่จะศึกษาต่อในระดับ Maîtrise

-Maîtrise (Bac+4) โดยหลักสูตรเรียนในระดับ 1 ปี  ซึ่งทางสำนักงาน กพ. เปรียบเทียบให้เท่ากับวุฒิปริญญาโท แต่ไม่สามารถใช้ต่อระดับปริญญาเอก (doctorat) ได้
 

ในแต่ละระดับนั้นก็จะมีความแตกต่างกันออกไปเช่น ในสายวิชากฎหมาย ในระดับ DEUG การเรียนการสอนจะศึกษาเรื่อง กฎหมายทั่วไป และกฎหมายพื้นฐานในทุกสาขาวิชาทั้งแพ่ง อาญา และมหาชน หลังจากนั้น เมื่อศึกษาต่อในระดับ  deuxième cycle ก็จะมีการแยกสายวิชาตามที่นักเรียนแต่ละคนเลือก ซึ่งการแยกเรียนทางเอกชน มหาชน หรือระหว่างประเทศ ในระดับนี้จะชัดเจนมากยิ่งขึ้น และเมื่อศึกษาต่อในระดับที่สูงขึ้นไป การคัดเลือกอาจต้องการคุณสมบัติเฉพาะสายที่ได้เลือกเรียนไว้ประกอบด้วย  และนอกจากเหตุผลการแยกสายตามความเชี่ยวชาญดังกล่าวแล้วที่ฝรั่งเศสจัดระบบการศึกษาเช่นนี้ก็เพราะว่า ในการรับคนเข้าทำงานของที่นี่ไม่ได้จำกัดเฉพาะระดับปริญญาตรีเท่านั้น เปิดโอกาสให้นักเรียนที่ต้องการทำงานสามารถใช้วุฒิการศึกษาตามช่วงปีที่ตนเองสำเร็จเพื่อออกไปทำงานง่ายขึ้น  เช่น  Bac+2 Bac+3 หรือ Bac+4 เป็นต้น

ปริญญาโท-เอก Diplôme du troisième cycle

-DESS (Diplôme d’études supérieures spécialisées) (Bac +5)  หลักสูตร 1 ปี (จะเน้นในทางปฏิบัติ)

-DEA ((Diplôme d’études approfindies) (Bac +๕)หลักสูตร 1 ปี (หลักสูตรนี้ อาจกล่าวได้ว่าเป็นหลักสูตรที่เตรียมตัวในการทำปริญญาเอก โดยเน้นด้านการทำวิจัย)

๒.ระบบการศึกษา LMD (Licence-Master-Doctorat)” หรือ เป็นระบบ 3-5-8

ระบบ  ECTS  หรือที่ฝรั่งเศสเรียกว่า Système Européen de crédit ซึ่งเป็นการปรับระบบการศึกษาของยุโรปให้เป็นระบบและเดียวสามารถเปลี่ยนย้ายที่เรียนได้  เป็นไปตาม Décret n°2002-480 du 8 avril 2002

ประเทศฝรั่งเศสมีโครงการนำระบบนี้มาใช้ตั้งแต่สมัยรัฐมนตรีการศึกษาคนเดิม คือ นาย Jack Lang โดยมีมหาวิทยาลัย Lille 2 เป็นมหาวิทยาลัยนำร่องในปี คศ. 2003-2004 นี้

โดยการเปลี่ยนแปลงนี้เป็นไปตามที่รัฐมนตรีการศึกษาในประเทศยุโรปได้ปรึกษาตกลงกันให้เป็นไปในทางเดียว คือ ปรับระบบการเรียนการสอนในระดับมหาวิทยาลัยของประเทศฝรั่งเศสโดย ปรับการจัดระดับชั้นปีแบบ cycle ยุบระดับอนุปริญญา หรือพูดได้ว่าหลักสูตรปริญญาตรี 3 ปี หลังจากนั้นจะเป็นหลักสูตรปริญญาโท 2 ปี และปริญญาเอก 3 ปี ตามระบบ Bac+3, Bac+5 และ Bac+8 ตามลำดับ

ปัญหาของพวกเราจึงอยู่ที่เมื่อฝรั่งเศสนำ DEA และ DESS (ซึ่งเป็นหลักสูตร 1 ปีก่อนเริ่มทำ thèse) ไปรวมกับ Maitrise (ซึ่งเป็นหลักสูตร 1 ปีเช่นกัน) เป็นหลักสูตรใหม่แบบ 2 ปีต่อเนื่อง หรือ Master เราก็จำเป็นจะต้องรอดูว่าทางมหาวิทยาลัยจะปรับวุฒิการศึกษาของเราให้อยู่ในระดับไหน เราจะสามารถแทรกเข้าไปเรียนในระดับ Master ปีที่ 2 ซึ่งก็จะทำให้ใช้เวลาศึกษาในระดับปริญญาโทเพียงหนึ่งปีเหมือนเดิมได้หรือไม่ หรือว่าต้องไปเริ่มเรียน Master ใหม่เลยซึ่งจะทำให้ต้องใช้เวลาศึกษาระดับปริญญาโท 2 ปี ซึ่งในเรื่องนี้ในหลาย ๆ มหาวิทยาลัยยังไม่มีคำตอบที่ชัดเจน

อย่างไรก็ดี ทางมหาวิทยาลัย Lille 2 ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยนำร่องมีข้อมูลว่า  ในเรื่องของการพิจารณาเพื่อเข้าศึกษาต่อ ระดับ master 2ème année "orientation recherche" เลยนั้น ใบปริญญาของนักศึกษาต่างชาติก็จะสามารถได้รับการเทียบ (équivalent) ให้เข้าเรียนในระดับนี้ได้ (ตามที่เคยทำกันมา) กรณีที่เห็นเช่นนี้เป็นเพราะว่า ตามระเบียบการพิจารณา ไม่ได้เขียนจำกัดแค่เฉพาะคนที่จบในระดับ master ปีแรกเท่านั้นที่จะสามารถเข้าเรียนในปีที่สองนี้ได้  ส่วนการศึกษาในระดับ master 2ème année "orientation recherche" ของที่ลิล นักศึกษายังคงต้องมีคะแนนในส่วนของการทำสารนิพนธ์ (mémoire) อยู่เหมือนเดิม ทั้งนี้ ตามระบบใหม่ คะแนนจะมีสองส่วน ส่วนแรกจะมาจากการสอบข้อเขียนรวมกับการทำรายงานและนำเสนอรายงานหน้าชั้นในวิชาสัมมนา (จำนวน 6 วิชาๆ ละ 20 ชม.) กรณีนี้จะรวมคะแนนสองส่วนแล้วจึงพิจารณาว่าคะแนนรวมผ่านครึ่งหนึ่งของทั้งหมดหรือไม่ ส่วนที่สองมาจากการทำสารนิพนธ์ (mémoire) ซึ่งจะไม่นำคะแนนไปรวมกับอะไรอื่นเลย และไม่ต่างจากระบบเดิม

แผนภูมิเปรียบเทียบระบบการเรียนการสอน

ในมหาวิทยาลัยของฝรั่งเศสตามระบบเก่าและระบบใหม่

ลิงค์ที่เกี่ยวข้อง

- ดูรายละเอียดต่อได้ใน   www.education.gouv.fr  www.unige.ch/eua

- ดูรายละเอียดมหาวิทยาลัยในฝรั่งเศสจากเวป Lamy - Guide Lamy des 3es cycles

- คู่มือศึกษาต่อในประเทศฝรั่งเศส (PDF) โดยสารสนเทศการศึกษาต่อต่างประเทศ สำนักงาน กพ.

(กลับไปหน้าแรก) / (กลับไป Salon d'Aix)